İçindekiler
Azerbaycan Ekonomisi
Azerbaycan ekonomisi ülkenin 1991’de Sovyetler Birliği’nden ayrılmasının ardından belli bir süre çöküş yaşamıştı. Ülke hızlı bir şekilde kapalı kutu ekonomiden, sosyalist görüşten bir anda liberalleşen bir ortamı oluşturmaya başlamıştı. Yabancıların ülkeye girişi sağlanmaya çalışılmış ve ülkedeki altyapı ve anayasal faaliyetler tamamiyle yatırımcı lehine dönüştürülmeye başlanmıştı.
1994 yılında madenlerin bulunması, çıkarılması ve payın dağılımları üzerine Azeri Çırag Güneşli madenleri üzerinden ilk anlaşma yapıldı. Sonrasında ise Azerbaycan için her bir anlaşma dönüm noktası gibi oldu. Her seferinde daha yüksek ve daha karlı anlaşmalarla ülkesini üst düzey ülkeler arasına getirmek isteyen Haydar Aliyev, 30 civarı uluslararası şirketi ülkedeki tüm doğalgaz ve petrol rezervlerini araştırması, çıkartması ve paylaşılması konusunda ülkesinde ağırladı.
Azerbaycan doğal kaynaklar, endüstriyel gelişme ve coğrafya açısından önemli bir ülkedir. Azerbaycan özellikle büyük petrol ve gaz rezervlerine sahiptir. Bol rezerv ve çeşitli hammadde çeşitlerine sahip dünyadaki birkaç ülkeden biridir.
Azerbaycan Ekonomi Politikası
1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra siyasi bağımsızlığını kazanan Azerbaycan Cumhuriyeti, merkezi planlı ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geçiş yapmıştır. Ülkenin siyasi bağımsızlığından sonra siyasi istikrarı sağlaması, coğrafi konumu ve koşullarının yanı sıra büyük enerji kaynaklarına sahip olması ekonomik dönüşümde önemli rol oynamıştır.
Siyasi bağımsızlık kazandıktan sonra, eski Sovyet şirketleriyle ekonomik bağlar koptu, ülke diğer Sovyet cumhuriyetlerinde pazar payını kaybetti, Sovyet dönemi üretimi azaldı ve merkezi sübvansiyonlar kesildi. Ekonomik yapı eski merkezi plana göre organize edildiğinden birçok fabrika ve tesis üretimi durdurmuş veya düşük kapasitede üretime devam etmiştir.
Eski Sovyet cumhuriyetlerinin paylaştığı sancılı ekonomik sürecin yanı sıra Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgal etmesiyle başlayan Dağlık Karabağ savaşı daha büyük sorunları gündeme getirdi. Sovyetler Birliği’nin sona ermesinden 1988’den beri Ermeni silahlı saldırganlığına maruz kalan Azerbaycan, 12 Mayıs 1994’te imzalanan ateşkes anlaşmasına kadar topraklarının %20’sini kaybetmiş ve 1 milyondan fazla insan göçmen olmuştur. Kaybettiği topraklardan ekonomik değeri çokça elinden alınırken, ülkede işsizlik de arttı.
2000 yılından itibaren Sovyetler Birliği’nin çöküşüne, uzmanlaşmaya ve işbölümüne dayalı ekonomik yapının sona ermesi, Ermeni işgali ve mülteci sorunları, ülke sanayilerinin ihtiyaç duyduğu ara ürünler için ithalat yollarının kapanması.
Ekonomik Dönüşüm Hareketleri
Bugün Azerbaycan’da ekonomik dönüşüm ve gelişme süreci yavaş ama istikrarlı bir şekilde ilerliyor ve gelecek umut dolu. Ekonomik dönüşüm sürecinden geçen ülkelere göre ekonomik göstergeler açısından daha iyi bir konumdadır. Bu bağlamda, 2001 yılı sonrasında ekonomik dönüşüm ve kalkınmayı hızlandıracak politikaların uygulanma süreci ve gerekli siyasi istikrar önem arz etmektedir.
Uluslararası kuruluşlar da Azerbaycan’ın piyasa mekanizmalarına geçişini ve ekonomik istikrarı sağlama çabalarını desteklemektedir. Bu çerçevede Azerbaycan, makroekonomik kalkınmayı desteklemek ve ülkeyi petrol gelirlerine hazırlamak için Uluslararası Para Fonu ile bir yardım anlaşması imzaladı. Azerbaycan, 1992 yılında Dünya Bankası ve Uluslararası Kalkınma Örgütü’ne üye oldu.
Uzun yıllardır petrole yatırım yapan Azerbaycan yeni bir döneme girmiş olup, petrol geliri 2005 yılından itibaren milli gelire yansıyacaktır. Ülkenin önümüzdeki 15 yıl içinde 50 milyar dolarlık petrol geliri elde etmesi bekleniyor ve ülke, bu gelirleri somut ve uygulanabilir projeler yoluyla insanların yaşam standartlarını iyileştirmek için kullanma hedefi doğrultusunda çalışıyor. Bu hedeflere ulaşmak için Azerbaycan; petrol dışı sektörü güçlü bir şekilde geliştirmek, büyük ve orta ölçekli devlete ait tesislerin özelleştirilmesini hızlandırmak, rekabeti artırmak, enflasyonu önlemek, yoksulluğu azaltmak, yüksek istihdam sağlamak, bölgeleri geliştirmek ve süreci hızlandırmak. Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olmak.
Azerbaycan Ekonomisini Besleyen Başlıca Sektörler
Azerbaycan Doğalgaz – Petrol
O günlerden bugünlere doğalgaz ve petrol ile kalkınma ivmesini bir anda tepelere çıkaran ülkede bugün bu iki materyal ülkenin her türlü gelir kaynağını oluşturmaktadır. 2010’da Azerbaycan 50 milyon ton petrol üreterek 2003’e göre 3.5 kat daha fazla üretim sağlamıştır. Dünyada 22 ülkeye ihraç edilen bu ürünler sayesinde ülke ekonomisi ve GSMH de büyük bir artış gösterdi. 2005 ve 2008 yılları arasında ortalama %30’luk bir artış ile dünya rekoru kıran ülke, krizde bile %10 büyümüştü.
2006-2007 aralığında 6 bin dolarlarda olan kişi başına düşen milli gelir, bugünlerde 10 bin doların üzerine çıkarak önemli bir eşiği de atlamış oldu. Azerbaycan ekonomisinin önünün daha çok açık olduğu aşikar.
Sanayi
Azerbaycan’ın sanayi sektörü net malzeme üretiminin %48,3’ünü oluşturuyor ve Azerbaycan ekonomisindeki en büyük sektör. Petrol endüstrisi, ağır sanayinin temelidir. Petrol, gaz ve yan ürün endüstrileri gelişmiştir. Ayrıca bu alt sektör, metal cevherleri (demir, bakır, çinko, kurşun, alüminyum) üretimi ve hammadde kaynaklarına da dayanmaktadır. Sumgait’te çelik, demir dışı metaller, işleme ve kimya endüstrileri; Bakü, Gence ve Minchville’de petrol ve gaz endüstrileri ve bunların yan sanayileri, makine ve teçhizat gibi elektronik üretim endüstrileri bulunmaktadır. Sanayi sektörünün üretim kapasitesi birçok bölgede iç talebi aşıyor, mevcut birçok fabrika teknolojinin güncellenmesiyle üretim yapıyor.
Ağır sanayi: enerji, metalurji, makine, imalat, kimyasallar, orman ürünleri.
Hafif sanayi: dokuma, dikiş, deri, kürk, ayakkabı.
2005 yılından sonra Azerbaycan tarım ürünlerinin işlenmesi, petrol yan ürünleri ve elektronik ürünlerin üretiminde büyük ilerleme kaydetmiş ve ülke genelinde insanlar fabrika ortamına uyum sağlamaya ve uyum sağlamaya başlamıştır.
Azerbaycan’da silah sanayisi son yıllarda modern silah üretim tesisleri ile önemli ölçüde büyümüştür.
Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC), Azerbaycan’dan Gürcistan üzerinden Türkiye’nin Akdeniz kıyılarına petrol taşımak üzere 18 Eylül 2002’de döşendi ve Temmuz 2006’da hizmete girdi. BTC, Hazar Denizi’nin Azerbaycan tarafında bulunan Azeri-Çırak-Güneşli sahasından gelen petrolün Batı pazarlarına en ekonomik erişime sahip olmasını sağlıyor. BTC Bakü’de başlar ve Ceyhan’da biter. Boru hattı, bölgede üretilen başta Azerbaycan petrolü olmak üzere petrolü Ceyhan’a oradan da dünya pazarlarına tankerlerle taşıyacak. Tüm dünyanın ucuz ve istikrarlı enerji için kıyasıya bir mücadele verdiği ve 1991 sonlarında Sovyetler Birliği’nin resmi olarak dağılmasının ardından Kafkaslar ve Hazar bölgesinin bu mücadelenin en şiddetli olduğu bölgeler olduğu ve BTC Boru Hattı’nın stratejik anlam ifade ettiği düşünülürse . Bu söylenebilir.
Tarim ve Hayvancılık
Azerbaycan topraklarının %7’si ekilebilir araziye sahiptir. Bu tarım arazilerinin çoğu Kura ve Arras nehirleri çevresinde yer almaktadır ve ülkedeki tarım büyük ölçüde sulamaya dayanmaktadır. Yetiştirilen başlıca ürünler tahıl, meyve, pamuk, çay, tütün ve üzümdür. Ayrıca dut ağaçlarından her yıl 5.000 ton ipekböceği kozası elde edilmektedir.
Hayvancılık Azerbaycan’ın tarım ve ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır. Son verilere göre Azerbaycan’da 1,5 milyon büyükbaş, 5 milyon küçükbaş, 30 milyon kanatlı hayvan bulunuyor. Arıcılık gelişmiştir.
Finans Sektörü
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ulusal para birimi olan manat, 15 Ağustos 1992’ye kadar Rus rublesi ile birlikte kullanıldı. 1 Ocak 1992’den beri ülkenin tek para birimidir.
Azerbaycan Merkez Bankası 1992 yılında kurulmuştur ve para politikası ve finans sektörünün denetiminden sorumludur. Azerbaycan Merkez Bankası, Aralık 2004 tarihli Merkez Bankası Kanunu çerçevesinde faaliyet göstermektedir. Bakü Menkul Kıymetler Borsası 2000 yılında kurulmuştur.
Azerbaycan halkının bankacılık sistemine olan güveninin düşük olması, tasarrufların nakit olarak tutulmasına neden olmuştur. Ancak son yıllarda bu alanda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Aslında, 2006 yılında insanların bankalarda tasarruf ettikleri miktar 2005 yılına göre %65,7 artarak 819,5 milyon manata (942 milyon $) ulaştı. 250,3 milyon manat (%30,5) tasarruf ulusal para birimine, 569,2 milyon manat (%69,5) yabancı para birimine yatırıldı.
Ocak 2006’da hükümet, Azerbaycan’da faaliyet gösteren 43 bankanın birçoğunun mali durumunun kötü olması nedeniyle asgari sermaye gereksinimini 3.5 milyon dolardan 5 milyon dolara çıkardı. En büyük bankalar, devlete ait “Sermaye Bankası” ve kısmen özelleştirilmiş “Azerbaycan Uluslararası Bankası”dır. Sektör yabancı bankalara açıktır.
Turizm
Zengin kültürel mirası ve doğal güzellikleri ile Azerbaycan büyük bir turizm potansiyeline sahiptir. [23] Azerbaycan’a gelen turist sayısı her yıl artmaktadır. 2006 yılında Çin’e gelen turist sayısı 739.583 ve turizm geliri yaklaşık 554,7 milyon ABD doları olmuştur. 2007 yılında bölge, turist varışlarının 1.332.700’e yükselmesi ve turizm gelirlerinin 758,5 milyon ABD dolarına yükselmesiyle önemli ölçüde büyüdü. Ülkedeki yetersiz turizm altyapısı ve uzun vize prosedürleri bu konuda önemli engeller oluşturmuştur. Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan bilgilere göre, şu anda Azerbaycan’da 182 turizm şirketi ve farklı kategorilerde 242 otel bulunmaktadır.
Adres | Te. No. |
Katip Mustafa Çelebi Mavi Han İstiklal Caddesi No: 49 D:kat:5, 34433 Taksim/İstanbul | (0212) 709 87 09 |